Wojewódzka Stacja
Sanitarno - Epidemiologiczna
w Gdańsku

W obliczu szerokich działań mającym na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 wśród ludzi, w tym wśród osób pracujących i przebywających w obiektach użyteczności publicznej czy galerii handlowych, eksperci z Zespołu roboczego ds. wpływu za nieczyszczenia powietrza na zdrowie, przy Radzie Narodowego Programu Zdrowia, Wydziału Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy oraz Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH, zajmujący się jakością powietrza wewnątrz pomieszczeń podjęli się opracowania zaleceń, których wdrożenie w praktyce pozwoli w sposób efektywny zmniejszyć ryzyko rozprzestrzeniania się czynników zakażeń mikrobiologicznych, w tym wirusa SARS-CoV-2, za pośrednictwem instalacji wentylacji i klimatyzacji w ww. obiektach. Zalecenia opierają się na poniższych poradach technicznych, sanitarnych i wskazówkach na temat sposobu postępowania:

• Utrzymanie maksymalnej wydajności instalacji w pełnym cyklu dobowym.
• Rezygnacja lub minimalizacja udziału powietrza pochodzącego z recyrkulacji, w tym ograniczenie stosowania urządzeń do ogrzewania i chłodzenia działających na
  powietrzu obiegowym lub przestawienie ich na pracę w trybie maksymalnej wydajności.
• Wprowadzenie okresowego wietrzenia pomieszczeń (z wyłączeniem toalet) i ciągów komunikacyjnych obiektów poprzez otwarcie okien, świetlików itp., o ile obiekt
  posiada takie możliwości techniczne.
• Wentylacja mechaniczna wywiewna w toaletach powinna pracować w trybie ciągłym, z maksymalną wydajnością.
• Należy utrzymać częstotliwość kontroli czystości elementów instalacji i zadanych parametrów jej pracy, a także prac serwisowych obejmujących wymianę i czyszczenie filtrów i dezynfekcję elementów, które są szczególnie narażone na zanieczyszczenie jak np. wymienniki ciepła. W trakcie przeglądów i działań serwisowych należy szczególnie zwrócić uwagę na zabezpieczenie personelu technicznego poprzez stosowanie odpowiednich środków ochrony osobistej.
• Na czas epidemii SARS-CoV-2 należy powstrzymać się od planowanego czyszczenia wewnętrznych powierzchni przewodów wentylacyjnych.

Fakt przenoszenia się różnych patogenów wywołujących choroby zakaźne układu oddechowego takie jak odra, gruźlica, grypa, zespół ostrej niewydolności oddechowej (SARS), w tym wirusa SARS-CoV-2, wywołującego jednostkę chorobową COVID-19 w powietrzu wewnątrz pomieszczeń oraz związane z tym ryzyko infekcji przebywających w nim osób jest procesem znanym i potwierdzonym w wielu publikacjach naukowych. Mimo to, szczegółowy mechanizm przenoszenia chorób zakaźnych poprzez powietrze w pomieszczeniach zamkniętych, w tym za pośrednictwem systemów wentylacyjno-klimatyzacyjnych, nie jest jeszcze w pełni poznany. Każdorazowo jest on zależny od kilku złożonych procesów fizycznych i biologicznych związanych z:

• długością życia/aktywności czynnika zakaźnego,
• częstością jego wnikania do organizmu człowieka,
• mechanizmem redukcji czynnika w powietrzu wewnętrznym w wyniku stosowanych metod uzdatniania powietrza nawiewanego do pomieszczeń.

Wykazano, że projekt budynku i samej instalacji, a także zadane parametry operacyjne systemu, takie jak zwiększony udział powietrza wywiewanego na zewnątrz budynku oraz zastosowanie dodatkowych czynników biobójczych jak np. promieniowanie UV oraz UV-C, mogą zmniejszyć ryzyko przenoszenia chorób zakaźnych wewnątrz pomieszczeń budynków, w tym budynków użyteczności publicznej. Bardzo istotny jest odpowiedni dobór klasy stosowanych filtrów powietrza, a także ich właściwa eksploatacja, włączając w to procesy ich czyszczenia i regularnej wymiany. Należy również uwzględnić określony czas aktywności/ życia różnych patogenów w powietrzu w formie cząstek wirusów lub komórek bakterii zawieszonych w aerozolu wodno-powietrznym. W momencie kiedy człowiek kaszle, kicha, mówi lub oddycha, krople aerozolu wodnego, zawierające wydzielinę dróg oddechowych, cząstki białka, sole i inne substancje organiczne i nieorganiczne są wyrzucane z dużą prędkością (kichanie, kaszel) do powietrza wewnątrz pomieszczenia. Jeśli osoba będąca źródłem aerozolu jest chora lub jest nosicielem danego patogenu, krople te mogą również zawierać cząsteczki zakaźne, które mogą być cząstkami wirusów (wirionami) lub komórkami bakterii. Rozmiar cząstek wirusów waha się w zakresie od 20 do 200 nm, a większych od nich
bakterii od 0,2 do 5 μm. Należy też brać pod uwagę, że zarówno cząstki wirusów jak i komórki bakterii, które trafiają do powietrza w wyniku np. kaszlu osoby zarażonej, występują w postaci zawiesiny (bioaerozol), której krople są początkowo znacznie większe niż rozmiary cząstek patogenów jednak ich średnica spada wyniku dość szybkiego wysychania. Na podstawie dostępnych wyników badań szacuje się, że około 20% wirusa grypy przenoszonego drogą kropelkową jest związana z cząstkami aerozolu w zakresie wielkości 0,3–1 μm, 29% jest związana z zakresem wielkości 1–3 μm, a 51% jest związana z zakresem wielkości 3–10 μm. Dane te są szczególnie istotne w zestawieniu ze sprawnością poszczególnych klas filtrów powietrza stosowanych w systemach wentylacyjno-klimatyzacyjnych. Większe krople aerozolu, po zetknięciu się z powierzchniami, w tym powierzchniami np. wnętrza kanałów wentylacyjnych, mogą stanowić czasowy rezerwuar drobnoustrojów, które za pomocą systemu wentylacyjnoklimatyzacyjnego mogą przenosić się pomiędzy pomieszczeniami wraz z powietrzem do nich nawiewanym. Mniejsze krople ulegają dość szybkiemu wysychaniu (poniżej 1 sekundy), jednak mogą one być jednocześnie przenoszone na większe odległości, ponieważ są lekkie i skutecznie omijają standardowe, średniosprawne filtry stosowane w systemach wentylacyjno-klimatyzacyjnych większości obiektów użyteczności publicznej. Im większy reżim sanitarny instalacji, wynikający z charakteru użytkowania danego obiektu, tym ryzyko przenoszenia się patogenów w powietrzu jest mniejsze. Szczególnie istotne jest to w przypadku stosowania wentylacji nawiewno-wywiewnej oraz wentylacji wraz z klimatyzacją w obiektach podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Obszar ten jest regulowany przez oddzielne przepisy i ich dochowanie powinno w sposób wystarczający chronić zarówno pacjentów jak i personel medyczny przed nadmierną ekspozycją na chorobotwórcze czynniki mikrobiologiczne. Największe wyzwanie stoi więc przed zarządcami obiektów, dla których standardowo nie jest wymagany aż tak wysoki reżim higieniczny w zakresie systemów wentylacyjno-klimatyzacyjnych i które w naturalny sposób mogą być podatne na przenoszenie się drobnoustrojów, w tym wirusów, drogą powietrzną.
Specjaliści w tym eksperci z Zespołu roboczego ds. wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie, przy Radzie Narodowego Programu Zdrowia, Wydziału Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy oraz Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH, zajmujący się jakością powietrza wewnątrz pomieszczeń uważają zatem, że przenoszenie SARS-CoV-2, jak i innych patogenów człowieka, drogą powietrzną jest wystarczająco prawdopodobne, by szczególnie na czas pandemii, zmienić rutynowe działanie systemów wentylacji i klimatyzacji w budynkach, w tym w budynkach użyteczności publicznej oraz wielkogabarytowych obiektach handlowych (tzw. galeriach handlowych). Specjalne rekomendacje w tym zakresie
opracowały zarówno REHVA (Federation of European Heating, Ventilation and Air Conditioning Associations) jak i ASHRAE (American Society of Heating, Refrigerating and AirConditioning Engineers). Ze względu na bardzo duże zróżnicowanie typów budynków oraz typów instalacji, a także biorąc pod uwagę ograniczoną możliwość wprowadzania zmian w istniejących systemach, zapisy w obu dokumentach mają charakter porad i zaleceń, a nie kategorycznych zakazów lub nakazów. Oba dokumenty mają charakter otwarty i są okresowo nowelizowane wraz z napływem potwierdzonych doniesień o możliwym udziale drogi powietrznej w rozprzestrzenianiu się SARS-CoV-2. Biorąc pod uwagę powyższe dane, w celu ograniczenia możliwości przenoszenia się koronawirusa wywołującego chorobę COVID-19 drogą powietrzną, za pośrednictwem systemów HVAC, sugeruje się stosowanie następujących działań, których efektywność zależna będzie od wiedzy personelu technicznego obsługującego dany system wentylacyjnoklimatyzacyjny, a także możliwości technicznych oraz finansowych:

1. Najczęstszą i stosunkowo prostą do realizacji metodą ograniczenia możliwości zakażeń wirusowych wewnątrz pomieszczeń zaopatrzonych w system wentylacyjnoklimatyzacyjny jest metoda „rozcieńczania” mikrobiologicznych zanieczyszczeń w powietrzu wewnątrz pomieszczeń poprzez utrzymanie dość rygorystycznych zasad w zakresie wysokiej krotności wymian powietrza w pomieszczeniach, w których przebywają ludzie. Dodatkowo istotne jest aby powietrze zużyte wywiewane
z pomieszczeń było, w miarę możliwości, usuwane na zewnątrz budynku, a do pomieszczeń nawiewane było głównie odpowiednio uzdatnione powietrze świeże (atmosferyczne) z możliwie jak najmniejszym dodatkiem powietrza z sytemu cyrkulacji. Stwierdzono, że osoby przebywające w budynkach, w których nie stosowano cyrkulacji
powietrza były w znaczący sposób mniej podatne na zakażenia związane z respirabilną drogą infekcji, w tym infekcji wirusa grypy. Dodatkowo, powietrze podlegające cyrkulacji, krążące w układzie zamkniętym, powinno podlegać filtracji z użyciem wysokiej klasy filtrów powietrza o oznaczeniach zgodnych z aktualną klasyfikacją filtrów i normami określającymi ich sprawność w zakresie redukcji liczby cząstek o określonej wielkości. Dodatkowo, rozważyć można też wdrożenie działań pomocniczych, mających na celu usuwanie czynników biologicznych poprzez montaż wewnątrz instalacji filtrów elektrostatycznych, lamp UV lub generatorów jonów, pod warunkiem zapewnienia, że takie modyfikacje systemu nie wpłyną negatywnie na bezpieczeństwo zdrowotne wynikające z jego użytkowania.

W związku z powyższym, zaleca się aby:
a. urządzenia służące do ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń działające na powietrzu obiegowym (np. klimakonwektory wentylatorowe, jednostki wewnętrze w systemach klimatyzacji z bezpośrednim odparowaniem czynnika, pomieszczeniowe pompy ciepła w systemach z pętlą wodną) należy wyłączyć albo przestawić wentylator w tryb pracy ciągłej ze stałą wydajnością. Zaleca się dodatkowo przeprowadzać okresową dezynfekcję powierzchni wymienników tych urządzań poprzez zwiększenie temperatury powierzchni wymiennika na określony czas (w przypadku zwiększenia temperatury do ok. 60 °C – t=1h,40°C –t=12 h);
b. instalacje wentylacji sterowane w zależności od wymagań (np. instalacje sterowane poziomem stężenia dwutlenku węgla) powinny być przestawiane w tryb pracy ze stałą, maksymalną wydajnością;
c. wentylacja mechaniczna wywiewna w pomieszczeniach toalet musi pracować w trybie ciągłym z maksymalną wydajnością i niezależnie od użytkowania budynku;
d. w celu utrzymania pożądanego kierunku przepływu powietrza, otwieranie okien w pomieszczeniach toalet (o ile w nich są) zaopatrzonych w mechaniczną wentylacje
wywiewną jest niedopuszczalne.

2. Istotne jest zapewnienie stałych, wysokich wydajności przepływu powietrza w systemie wentylacyjno-klimatyzacyjnym danego obiektu w cyklu dobowym. Należy
ograniczyć spadki przepływu, które stosowane są najczęściej nocą, poza godzinami pracy obiektów użyteczności publicznej i/lub handlowych. Jest to spotykane działanie
podyktowane głównie kwestiami finansowymi i dopuszczalne w normalnych warunkach, bez obciążeń związanych ze stanem pandemii obowiązującym aktualnie. W obecnej sytuacji należy ograniczyć takie praktyki w celu zapewnienia efektywnej wymiany powietrza, a co za tym idzie, poprawę mikrobiologicznej jakości powietrza wewnątrz
pomieszczeń, w których przebywają ludzie. Instalacje wentylacji mechanicznej powinny pracować z maksymalną wydajnością w okresie użytkowania obiektu, a także co najmniej na 2 godziny przed i 2 godziny po zakończeniu użytkowania jednak zalecane jest utrzymywanie maksymalnej wydajności wentylacji także w okresach gdy budynek nie jest użytkowany - tryb pracy ciągłej.

3. Dodatkowym i zalecanym działaniem pożądanym jest również okresowe wietrzenie pomieszczeń w obiektach użyteczności publicznej, a także w przestrzeniach otwartych
w galeriach handlowych poprzez otwieranie okien/świetlików i umożliwienie wymiany powietrza z wykorzystaniem powietrza atmosferycznego (o ile jest to możliwe z technicznego punktu widzenia). Szczególnie istotne jest to w przypadku obiektów, w których pomieszczeniach znajduje się duża liczba osób, a system wentylacyjnoklimatyzacyjny jest niskosprawny lub istnieją podejrzenia, że może nie być wystarczający do zapewnienia zwiększonej krotności wymian powietrza w pomieszczeniach.

4. Wskazane jest zmniejszenie zagęszczenia osób przebywających w pomieszczeniach, co w praktyce zmniejsza wewnętrzne, mikrobiologiczne zanieczyszczenie powietrza, ponieważ ludzie są źródłem bakterii oraz wirusów, które trafiają do powietrza wewnątrz pomieszczeń. Takie działanie jest jednocześnie dwuwymiarowe, zmniejsza zanieczyszczenie powietrza, a dodatkowo częściowo izoluje osoby pracujące i przebywające obok siebie, co redukuje ryzyko bezpośredniego kontaktu, a tym samym infekcji przekazywanych bezpośrednio z człowieka na człowieka bez udziału systemu wentylacyjno-klimatyzacyjnego.

5. Stała kontrola pracy systemu wentylacyjno-klimatyzacyjnego z uwzględnieniem prac serwisowych, w tym okresowych przeglądów technicznych i sanitarnych. Działania z tym związane powinny uwzględniać planowe przeglądy techniczne, kontrolę szczelności systemu, właściwą i terminową wymianę filtrów powietrza. Procesy czyszczenia wnętrza kanałów wentylacyjnych powinno ograniczyć się niezbędnego minimum np. jeśli zostanie stwierdzone ich wyraźne zanieczyszczenie. Dezynfekcję powierzchni narażonych na zanieczyszczenia jak np. wymienniki ciepła (szczególnie obrotowe i płytowe) należy prowadzić ze zwiększoną częstotliwością. W przypadku podjęcia decyzji o przeprowadzeniu dezynfekcji elementów instalacji wentylacyjnej, zaleca się stosowanie środków dezynfekcyjnych dopuszczonych do obrotu na terenie kraju przez Urząd
Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.

Dodatkowo wyroby te powinny posiadać potwierdzoną skuteczność bójczą wobec wirusów i stosowane powinny być zgodnie z ich przewidzianym przeznaczeniem przez
osoby używającego odpowiednich środków ochrony osobistej, przeszkolone lub przez profesjonalne firmy zajmujące się procesami czyszczenia i dezynfekcji instalacji
wentylacyjno-klimatyzacyjnej. Wskazane jest też kontrolowanie czy ciśnienie powietrza w przewodzie powietrza zewnętrznego jest większe niż ciśnienie powietrza przewodzie
powietrza wywiewanego. W przypadku stwierdzenia odwrotnego układu ciśnienia należy go przywrócić do stanu pożądanego (np. poprzez zmianę oporów przepływu powietrza na przepustnicach) lub zastosować obejście urządzenia. Zastosowanie powyższych rozwiązań w praktyce pozwoli w sposób efektywny zmniejszyć ryzyko rozprzestrzeniania się czynników zakażeń mikrobiologicznych, w tym wirusa SARS-CoV-2, za pośrednictwem instalacji HVAC w obiektach użyteczności publicznej, a także w wielkopowierzchniowych obiektach handlowych. Zwraca się jednocześnie uwagę aby podejmowane działania były przemyślane, poprzedzone wnikliwą analizą sytuacji, oceną ryzyka oraz podjęte na podstawie profesjonalnej wiedzy w przedmiotowym zakresie. Należy też je dostosować do aktualnej sytuacji sanitarnej oraz zakresu przeznaczenia danego budynku. Jednocześnie istotne jest uwzględnienie faktu, że ww. działania każdorazowo mogą się wiązać z wysokim nakładem kosztów związanych
z organizacją pracy oraz technicznym utrzymaniem systemu wentylacyjnoklimatyzacyjnego o wysokiej sprawności w zakresie usuwania zanieczyszczeń o niewielkich
rozmiarach, w tym cząstek o rozmiarach < 5µm.

PIŚMIENNICTWO:
1. ASHRAE Position Document on Infectious Aerosols, (Approved by ASHRAE Board of Directors April 14, 2020) (https://www.ashrae.org/file%20library/about/position%20documents/pd_infectiousaerosols_2 020.pdf)
2. Bedell K., Buchaklian A.H., Perlman S. Efficacy of an automated Multiple Emitter Whole-Room Ultraviolet-C Disinfection system against Coronaviruses MHV and MERS-CoV. Infection Control&Hospital Epidemiology 37 (5), 2016
3. Charkowska A. Nowa klasyfikacja filtrów powietrza dla wentylacji ogólnej. Rynek Instalacyjny 10/2018.
4. Charkowska A. Wytyczne projektowania, wykonania, odbioru i eksploatacji systemów wentylacji i klimatyzacji dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Warszawa, 2018.
5. Cowling BJ, Ip DKM, Fang VJ, et al. Aerosol transmission is an important mode of influenza A virus spread. Nat Commun. 4:1935, 2013.
6. Eischeid A.C., Meyer J.N., Linden K.G. UV disinfection of Adenoviruses: molecular indications of DNA damage efficiency. Applied and Environmental Microbiology, 75(1), 2009
7. Fabian P, Brain J, Houseman EA, Gern J, Milton DK. Origin of exhaled breath particles from healthy and human rhinovirus- infected subjects. J Aerosol Med Pulm Drug Deliv. 24:137-147, 2011.
8. Frank J. Kelly and Julia C. Fussell, Improving indoor air quality, health and performance within environments where people live, travel, learn and work, Atmospheric Environment, 10.1016/j.atmosenv.2018.11.058, 2018.
9. He Q, Niu J, Gao N, Zhu T, Wu J. CFD study of exhaled droplet transmission between occupants under different ventilation strategies in a typical office room. Build Environ. 46:397-408, 2011.
10. Holmgren H, Ljungström E, Almstrand A-C, Bake B, Olin A-C. Size distribution of exhaled particles in the range from 0.01 to 2.0 μm. J Aerosol Sci. 41:439-446, 2010.
11. Jianjian Wei and Yuguo Li, Airborne spread of infectious agents in the indoor environment, American Journal of Infection Control, 10.1016/j.ajic.2016.06.003, 44, 9: 102-108, 2016.
12. Johnson GR, Morawska L, Ristovski ZD, et al. Modality of human expired aerosol size distributions. J Aerosol Sci. 42:839-851, 2011.
13. Kunkel SA, Azimi P, Zhao H, Stark BC,Stephens B. Quantifying the size- resolved dynamics of indoorbioaerosol transport and control. Indoor Air. 27:977–987, 2017.
14. Kwok Wai Tham, Indoor air quality and its effects on humans—A review of challenges and developments in the last 30 years, Energy and Buildings, 10.1016/j.enbuild.2016.08.071, 130:637- 650, 2016.Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa, Polska Tel: +48 22 54 21 400, +48 22 54 21 200, fax: +48 22 849 74 84 www.pzh.gov.pl, e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. Regon: 000288461, NIP: 525-000-87-32, PL 93 1130 1017 0080 1180 2020 0001 (SWIFT: GOSKPLPW)
15. Luke D. Knibbs and Peter D. Sly, Airborne Transmission of Viral Respiratory Pathogens. Don’t Stand So Close to Me?, American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 10.1164/rccm.201602-0432ED, 194, 3:253-254, 2016.
16. Pei Zhou, Yi Yang, Gongsheng Huang and Alvin C.K. Lai, Numerical and experimental study on airborne disinfection by negative ions in air duct flow, Building and Environment, 10.1016/j.buildenv.2017.11.006, 127: 204-210, 2018.
17. REHVA COVID-19 guidance document, (wersja April 3, 2020) (https://www.rehva.eu/activities/covid-19-guidance)
18. RTI. Test Report of Filtration Efficiency of Bioaerosols in HVAC Systems. Research Triangle Institute; 2004; RTI Project No. 08787.0
19. Xiaolei Gao, Jianjian Wei, Benjamin J. Cowling and Yuguo Li, Potential impact of a ventilation intervention for influenza in the context of a dense indoor contact network in Hong Kong, Science of The Total Environment, 10.1016/j.scitotenv.2016.06.179, 569-570, (373-381), 2016.
20. Yang S, Lee GWM, Chen C-M, Wu C-C, Yu K-P. The size and concentration of droplets generated by coughing in human subjects. J Aerosol Med Off J Int Soc Aerosols Med. 20:484-494,2007.
21. Yang W, Elankumaran S, Marr LC. Concentrations and size distributions of airborne influenza A viruses measured indoors at a health centre, a day- care centre and on aeroplanes. J R Soc Interface. 8:1176-1184, 2011.
22. Z. T. Ai and A. K. Melikov, Airborne spread of expiratory droplet nuclei between the occupants of indoor environments: A review, Indoor Air, 28, 4:500-524, 2018.

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny informuje, że w obecnej szczególnej sytuacji epidemicznej i szybkim szerzeniu się zakażeń SARS-CoV-2 procedurę dezynfekcji pomieszczeń biurowych ozonem uważa za akceptowalną, jednak wyłącznie w warunkach rygorystycznej kontroli i nadzorowania tego procesu. Dotyczy to stężeń ozonu w powietrzu pomieszczenia w trakcie zabiegu i przed oddaniem pomieszczenia do ponownego użytkowania oraz właściwej ochrony pracowników, zarówno przeprowadzających ozonowanie, jak osób wykonujących pracę w pomieszczeniach poddawanych ozonowaniu.

Ozon jest środkiem o silnych właściwościach biobójczych i utleniających, stosowanym w dezynfekcji m. in. wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i wody basenowej. Pewnym problemem są natomiast niejasności dotyczące skuteczności działania wirusobójczego ozonu w fazie gazowej, która jest słabiej udokumentowana i obok czasu kontaktu zależna przede wszystkim od stężenia ozonu w powietrzu pomieszczenia. Wykazano doświadczalnie, że udział procentowy wirusów zachowujących żywotność po ozonowaniu w komorze powietrznej zmniejszał się ekspotencjalnie w miarę wzrostu stężenia ozonu w powietrzu. Inaktywacja 90% cząstek wirusa następowała przy iloczynie stężenia i czasu kontaktu wynoszącym 0.34–1.98 min-mg/m3, a 99% - odpowiednio przy 0.80–4.19 min- mg/m3. Dawka ozonu wymagana do uzyskania analogicznego stopnia inaktywacji wirusów w warunkach rzeczywistych może być jednak większa z uwagi na jego reakcje z obecnymi w środowisku innymi mikroorganizmami oraz zanieczyszczeniami chemicznymi powietrza. Zaastosowanie odpowiedniej dawki ozonu, pozwalającej na uzyskanie wystarczająco dużego stężenia w powietrzu jest zależne od możliwości technicznych generatora ozonu, które wymagają indywidualnego rozpatrzenia. W odniesieniu do niektórych takich urządzeń wykazano, że pozwalają one jedynie na redukcję liczebności cząstek wirusa o 1 - 3 rzędy wielkości w dziesiętnej skali logarytmicznej, co nie jest wystarczające do uznania skutecznego działania wirusobójczego i pozwala mówić raczej o działaniu higienizującym. Proces dezynfekcji zakłada obniżenie liczby drobnoustrojów do poziomu, który nie powoduje infekcji. Jeśli wymagany stopień redukcji nie jest osiągany, nie można mieć pewności, że warunek ten został spełniony. Co więcej, luki w obecnym stanie wiedzy na temat skuteczności wirusobójczej ozonowania sprawiają, że brak jest zaleceń dotyczących stężeń ozonu wymaganych do dezynfekcji pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, ponieważ poza obecną sytuacją epidemiczną zabieg taki nie jest uzasadniony. Brak jest kryteriów oceny skuteczności dezynfekcji przeprowadzonej dezynfekcji.

Na skuteczność wirusobójczą ozonu wpływają także właściwości cząstek wirusa. Brak tego rodzaju danych dotyczących SARS-CoV-2, z obserwacji doświadczalnych innych wirusów wynika natomiast, że kapsyd o bardziej złożonej strukturze zapewnia większy stopień ochrony, natomiast wirusy wyposażone w osłonkę (do których należy SARS-CoV-2) wykazują większą podatność na działanie ozonu. W odniesieniu do wielu występujących w powietrzu wirusów odnotowywano także nasilenie efektu wirusobójczego ozonu wraz ze wzrostem wilgotności względnej powietrza, co wiązano ze zwiększeniem w tych warunkach skali wytwarzania wolnych rodników tlenowych; brak jednak potwierdzenia, aby zależność ta dotyczyła także SARS-CoV-2.

Zaletą metody ozonowania jest fakt, że ma ona charakter kompleksowy, ozon jako gaz dociera do przestrzeni trudnych do zdezynfekowania inną metodą oraz charakteryzuje się dobrą przenikalnością powierzchni porowatych. Problematyczna strona dezynfekcji pomieszczeń biurowych poprzez ozonowanie poza niejasnościami dotyczącymi stężeń w powietrzu umożliwiających skuteczne działanie wirusobójcze wiąże się natomiast z następującymi kwestiami:

(1) uzyskany efekt jest wyłącznie doraźny i nie jest trwały. Nie zapewnia ochrony przed ponownym przeniknięciem do pomieszczenia cząstek SARS-CoV-2, których potencjalnym źródłem jest każda osoba zarażona, wchodząca do pomieszczenia biurowego, także gdy jest nieświadoma infekcji. Może to nastąpić nawet w krótkim czasie po ozonowaniu (kilka godzin). Oferowane niekiedy regularnie powtarzane ozonowanie pomieszczeń nie zwiększa bezpieczeństwa w tym zakresie,

(2) znaczna szkodliwość ozonu dla zdrowia ludzi, także w formie pozostałości po zabiegu ozonowania. W stężeniach wywierających działanie biobójcze ozon z uwagi na swe właściwości utleniające wywiera wybitne nasilone działanie drażniące na spojówki i błonę śluzową dróg oddechowych, czego efektem mogą być piekące bóle i zaczerwienie spojówek, kaszel, świszczący oddech, trudności w oddychaniu, pogorszenie funkcji płuc w badaniu spirograficznym, wzrost częstości i ciężkości napadów astmy u osób cierpiących z powodu tej choroby oraz nasilenie dolegliwości u osób ze współistniejącymi chorobami układu oddechowego i układu krążenia. Obserwacje epidemiologiczne przeprowadzone w kilku krajach europejskich wykazały, że wzrost stężenia ozonu w powietrzu o 10 μg/m3 powoduje zwiększenie dziennej liczby zgonów o 0,3%. W zakresie stężeń w powietrzu, w których ryzyko szkodliwego wpływu ozonu na zdrowie ludzi jest niskie nie wywiera on efektu biobójczego.

W trakcie procesu ozonowania stężenie ozonu w powietrzu dezynfekowanego w ten sposób pomieszczenia jest wielokrotnie wyższe niż wartości zalecane dotyczące powietrza atmosferycznego, ujęte m.in. w rekomendacjach WHO (poniżej 100 μg/m3). Należy dodać, ozon występujący w powietrzu atmosferycznym, tzw. ozon troposferyczny jest ze zdrowotnego punktu widzenia jednym z najbardziej szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń, a stopień narażenia ludzi na jego działanie jest oceniany przez Światową Organizację Zdrowia jako nadmierny i wymagający skutecznego przeciwdziałania.

(3) uszkodzenie elementów wyposażenia pomieszczeń (szczególnie podatne materiały zawierające gumę) i konieczność usunięcia ich z pomieszczenia przed zabiegiem ozonowania.

Mimo powyższych wątpliwości, z uwagi na obecny stan epidemii i potrzebę działań przeciwdziałających rozprzestrzenianiu się wirusa SARS-CoV-2, wywołującego jednostkę chorobową COVID-19, Zakład uważa za akceptowalną w tym czasie dezynfekcję pomieszczeń z wykorzystaniem generatorów ozonu, zwraca uwagę konieczne jest zachowanie niezbędnych środków ostrożności podczas prowadzenia wszelkich prac. Ozonowanie pomieszczeń powinno być zawsze wykonywane przez wykwalifikowany personel zabezpieczony odpowiednim wyposażeniem ochrony osobistej oraz mierniki stężenia ozonu.

Jednocześnie powinno się stosować do poniższych zaleceń:

• w ozonowanym pomieszczeniu nie mogą przebywać ludzie ani zwierzęta, należy z niego także usunąć rośliny,
• należy pamiętać, aby ludzie nie przebywali także w pomieszczeniach sąsiadujących z ozonowanymi, do których pewne ilości ozonu mogłyby przeniknąć. Bezwzględnie należy wykluczyć możliwość ekspozycji na podwyższone stężenia ozonu osób postronnych,
• pomieszczenia, w których przebywają ludzie nie są hermetyczne. Pomieszczenia podlegające ozonowaniu powinny być w związku z tym odpowiednio uszczelnione, tak aby ozon nie wydostawał się na zewnątrz do sąsiednich pomieszczeń ani do środowiska,
• generatory ozonu wykorzystywane do ozonowania pomieszczeń powinny być wyposażone w deozonatory - urządzenia zapewniające przekształcenie ozonu w tlen w ciągu kilku minut (poniżej 1 ppm w ciągu 15 minut lub krótszym),
• wszelkie materiały wrażliwe na działanie ozonu powinny być usunięte z pomieszczeń. Ozon może powodować uszkodzenie materiałów, szczególnie tych wykonanych z gum naturalnych,
• nie należy stosować ozonu w środowisku gazów palnych lub materiałów wybuchowych,
• w ozonowanym pomieszczeniu zabrania się palenia tytoniu, pracy z otwartym ogniem, pracy z narzędziami, które powodują płomień lub iskrę, pracy przy użyciu przy użyciu olejów i smarów lub pozostawiania obiektów zabrudzonych olejem lub smarem,
• ozonowanie nie powinno być wykonywane przez osoby z zaburzeniami węchu,
• po zakończeniu zabiegu ozonowania, pomieszczenie należy przewietrzyć przez okres co najmniej od 15 do 30 minut; najlepiej nie wchodzić do niego wcześniej niż po upływie 4 godzin od zakończenia odkażania,
• należy wykonać pomiar stężenia ozonu przed ponownym rozpoczęciem użytkowania ozonowanego pomieszczenia. Warunkiem rozpoczęcia użytkowania powinny być wyniki zgodne z wartościami dopuszczalnymi określonymi w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (MP, 1996, No. 19 poz. 231),
• generatory ozonu najczęściej nie posiadają badań potwierdzających ich działanie wobec drobnoustrojów zgodnie z zasadami przyjętymi dla preparatów o działaniu biobójczym, w szczególności wirusobójczym. W zależności od stężenia ozonu w powietrzu i czasu kontaktu, możliwe jest działanie na drobnoustroje, które nie odpowiada obecnym wymaganiom biobójczości, w szczególności działania wirusobójczego.

Jednocześnie Zakład informuje, że procesu ozonowania pomieszczeń nie należy rozważać jako jedynego działania mającego na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 i stosować takie działania jedynie w uzasadnionych przypadkach np. w pomieszczeniach, w których przebywały osoby z potwierdzonym zachorowaniem na COVID-19. Stosowanie dezynfekcji w postaci ozonowania nie zwalnia z konieczności dochowania podstawowych, właściwych zachowań w obszarze higieny osobistej ludzi oraz ich najbliższego otoczenia. Należy często myć i dezynfekować ręce oraz powierzchnie, które mogą być narażone na zanieczyszczenie, a dodatkowo wietrzyć pomieszczenia poprzez otwieranie okien i unikać przebywania w pomieszczeniach, w których występuje znaczne zagęszczenia osób.

Dr n. med. Grzegorz Juszczyk

Dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego

– Państwowego Zakładu Higieny

(NIZP-PZH)

Pomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny informuje, że potwierdzono obecność wirusa SARS-CoV-2 u 1 osoby z terenu województwa pomorskiego – miasto Gdańsk.

Stan zdrowia osoby z Gdańska u której potwierdzono obecność wirusa SARS-CoV-2 jest stabilny, będzie przeprowadzona konsultacja lekarska w 7 Szpitalu Marynarki Wojennej.

Służby sanitarne prowadzą działania przeciwepidemiczne,

Pomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny informuje, że potwierdzono obecność wirusa SARS-CoV-2 u jednej osoby z terenu województwa pomorskiego (powiat tczewski).

Osoba u której potwierdzono obecność wirusa SARS-CoV-2 nie wyjeżdżała za granicę, była objęta nadzorem sanitarnym. Stan zdrowia tej osoby jest stabilny, będzie przeprowadzona konsultacja lekarska w Pomorskim Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy.

Służby sanitarne prowadzą działania przeciwepidemiczne

Poniżej zamieszczane są raporty dzienne w sprawie koronawirusa SARS-CoV-2:

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 29.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 29 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 29 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 28.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 28 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 28 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 27.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 27 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 27 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 26.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 26 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 26 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 25.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 25 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 25 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 24.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 24 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 24 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 23.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 23 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 23 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 22.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 22 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 22 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 21.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 21 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 21 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 20.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 20 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 20 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 19.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 19 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 19 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 18.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 18 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 18 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 17.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 17 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 17 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 16.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 16 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 16 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 15.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 15 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 15 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 14.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 14 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 14 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 13.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 13 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 13 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 12.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 12 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 12 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 11.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 11 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 11 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 10.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 10 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 10 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 09.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 9 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 9 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 08.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 8 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 8 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 07.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 7 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 7 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 06.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 6 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 6 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 05.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 5 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 5 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 04.05.2020 r.

Raport 2 z dnia 4 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 4 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 03.05.2020 r.

Raport z dnia 3 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 02.05.2020 r.

Raport z dnia 2 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 01.05.2020 r.

Raport z dnia 1 maja 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 30.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 30 kwietnia 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 30 kwietnia 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 29.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 29 kwietnia 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 29 kwietnia 2020 roku na temat Sars-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 6 z dnia 28 kwietnia 2020 roku dotyczący ognisk zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 28.04.2020 r.

Raport 5 z dnia 28 kwietnia 2020 roku - zgon osoby z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 z terenu woj. pomorskiego

Raport 4 z dnia 28 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 3 z dnia 28 dotyczący ognisk zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 28 kwietnia 2020 roku - zgony osób z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 z terenu woj. pomorskiego

Raport z dnia 28 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 4 z dnia 27 kwietnia 2020 roku dotyczący ognisk zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 27.04.2020 r.

Raport 3 z dnia 27 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 27 kwietnia 2020 roku - zgony osób z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 z terenu woj. pomorskiego

Raport z dnia 27 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 3 z dnia 26 kwietnia 2020 roku dotyczący ognisk zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 26.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 26 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 26 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 25.04.2020 r.

Raport 3 z dnia 25 kwietnia 2020 roku dotyczący ognisk zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 25 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 25 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 24.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 24 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 24 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 23.04.2020 r.

Raport z dnia 23 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 22.04.2020 r.

Raport 3 z dnia 22 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 22 kwietnia 2020 roku - zgon osoby z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 z terenu woj. pomorskiego

Raport z dnia 22 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 21.04.2020 r.

Raport z dnia 21 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 20.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 20 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 20 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 19.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 19 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 19 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 18.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 18 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 18 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 17.04.2020 r.

Raport z dnia 17 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 16.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 16 kwietnia 2020 roku - zgon osoby z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 z terenu woj. pomorskiego

Raport z dnia 16 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 15.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 15 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 15 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 14.04.2020 r.

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 13.04.2020 r.

Raport z dnia 13 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 12.04.2020 r.

Raport z dnia 12 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 11.04.2020 r.

Raport z dnia 11 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim - korekta

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 10.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 10 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 10 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 09.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 9 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 9 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 08.04.2020 r.

Raport 3 z dnia 8 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 8 kwietnia 2020 roku - zgon osoby z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 z terenu woj. pomorskiego

Raport z dnia 8 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 07.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 7 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 7 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 06.04.2020 r.

Raport z dnia 6 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 05.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 5 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 5 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 04.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 4 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 4 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 3 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 03.04.2020 r.

Raport z dnia 3 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 3 z dnia 2 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań na COVID-19 w woj. pomorskim - STAN NA 02.04.2020 r.

Raport 2 z dnia 2 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 2 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 1 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 1 kwietnia 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport z dnia 1 kwietnia 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 3 z dnia 31 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 31 marca  2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 31 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 31 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 30 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 30 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 30 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 3 z dnia 29 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 29 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 29 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 29 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 28 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 28 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport z dnia 28 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 27 marca  2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 27 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 27 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 3 z dnia 26 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 26 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 26 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 26 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorski

Informacja z dnia 25 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Informacja z dnia 24 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport z dnia 24 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 23 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 23 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Informacja z dnia 22 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 22 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport z dnia 22 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Raport 2 z dnia 21 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 21 marca  2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport z dnia 21 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

Informacja z dnia 20 marca  2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport z dnia 20 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w woj. pomorskim

Informacja z dnia 19 marca  2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport z dnia 18 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w woj. pomorskim

Informacja z dnia 18 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport z dnia 17 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w woj. pomorskim

Informacja z dnia 17 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Informacja z dnia 16 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Informacja z dnia 15 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Raport z dnia 14 marca 2020 roku - potwierdzone przypadki SARS-CoV-2 w woj. pomorskim

Informacja z dnia 14 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Informacja z dnia 13 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Informacja z dnia 12 marca 2020 roku związana z COVID-19 (zapaleniem płuc spowodowanym nowym koronawirusem SARS-CoV-2) w województwie pomorskim

Informacja z dnia 9 marca 2020 roku, godzina 14:00 związane z COVID-19 zapaleniem płuc spowodowane nowym koronawirusem SARS-CoV-2 w województwie pomorskim

W związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa, MR - we współpracy z Głównym Inspektorem Sanitarnym - przygotowało zalecenia dla przedsiębiorców, które znajdują się na stronie:

https://www.gov.pl/web/rozwoj/zalecenia-dla-przedsiebiorcow-w-zwiazku-z-rozprzestrzenianiem-sie-koronawirusa

Komu przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy na czas opieki nad dzieckiem w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 żłobka - klubu dziecięcego - przedszkola – szkoły?

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom lub opiekunom prawnym dzieci, którzy:

• opiekują się dzieckiem poniżej 8. roku życia,
• są objęci ubezpieczeniem chorobowym (np. są pracownikami, zleceniobiorcami, osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą).

Więcej informacji na stronie: https://www.zus.pl/baza-wiedzy/biezace-wyjasnienia-komorek-merytorycznych/-/publisher/details/1/komu-przysluguje-dodatkowy-zasilek-opiekunczy-na-czas-opieki-nad-dzieckiem-w-zwiazku-z-zamknieciem-z-powodu-covid-19-zlobka-klubu-dzieciecego-przedszkola-szkoly-/3200403

Tak, aby kontynuować leczenie, osoby przewlekle chore, nie muszą osobiście odwiedzać lekarza. Po konsultacji telefonicznej lub poradzie online można otrzymać e-receptę.
Więcej informacji na stronie: https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/teleporady-dotyczace-koronawirusa-w-przychodniach,7621.html

Zgodnie z przepisami1) państwowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny może wydać decyzję o poddaniu kwarantannie lub izolacji osoby przebywającej na terytorium RP, jeśli jest ona zakażona, chora na chorobę zakaźną albo podejrzana o zakażenie lub chorobę zakaźną lub miała styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego.

Decyzja inspektora sanitarnego stanowi podstawę do wypłaty świadczeń z tytułu choroby na ogólnych zasadach. Zatem za czas nieobecności w pracy z powodu kwarantanny lub izolacji przysługuje wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy, wypłacane przez płatnika składek lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Decyzja może być dostarczona do pracodawcy bądź do placówki ZUS po okresie kwarantanny lub izolacji.

Więcej informacji na stronie: https://www.zus.pl/baza-wiedzy/biezace-wyjasnienia-komorek-merytorycznych/-/publisher/details/1/informacja-o-uprawnieniach-do-swiadczen-z-powodu-poddania-sie-kwarantannie-lub-izolacji/3194262

Na stronie: https://gis.gov.pl/ znajdują się aktualne komunikaty dla podróżnych.

Jakie są zalecenia dla przedsiębiorców w związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa?

W związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa, MR - we współpracy z Głównym Inspektorem Sanitarnym - przygotowało zalecenia dla przedsiębiorców, które znajdują się

na stronie: https://www.gov.pl/web/rozwoj/zalecenia-dla-przedsiebiorcow-w-zwiazku-z-rozprzestrzenianiem-sie-koronawirusa

Komu przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy na czas opieki nad dzieckiem w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 żłobka - klubu dziecięcego - przedszkola – szkoły?
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom lub opiekunom prawnym dzieci, którzy:

• opiekują się dzieckiem poniżej 8. roku życia,
• są objęci ubezpieczeniem chorobowym (np. są pracownikami, zleceniobiorcami, osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą).

Więcej informacji na stronie: https://www.zus.pl/baza-wiedzy/biezace-wyjasnienia-komorek-merytorycznych/-/publisher/details/1/komu-przysluguje-dodatkowy-zasilek-opiekunczy-na-czas-opieki-nad-dzieckiem-w-zwiazku-z-zamknieciem-z-powodu-covid-19-zlobka-klubu-dzieciecego-przedszkola-szkoly-/3200403

Uważa się, że SARS-CoV-2 pochodzi od nietoperzy, ale nie zidentyfikowano gospodarzy pośrednich. Obecnie przyjmuje się, że na początku grudnia na rynku w Wuhan w prowincji Hubei w Chinach zainfekowano pierwszych pacjentów.

Według WHO kobiety w ciąży nie wydają się mieć zwiększonego ryzyka zakażenia koronawirusem, która podróżowała do kraju dotkniętym SARS-CoV-2w ciągu ostatnich 14 dni lub miała bliski kontakt z pacjentem z potwierdzoną infekcją SARS-CoV-2 należy poddać testom na obecność wirusa. Nie ma wystarczających danych na temat wpływu zakażenia COVID-19 na płód.

Osoby, na które nałożono kwarantannę absolutnie nie powinny opuszczać miejsca zamieszkania. Nie opuszczaj miejsca kwarantanny np. nie wychodź z domu do sklepu, czy na spacer z psem. Udzielaj informacji Państwowej Inspekcji Sanitarnej na temat stanu zdrowia. W przypadku pogorszenia się stanu zdrowia, natychmiast poinformuj telefonicznie Państwową Inspekcję Sanitarną. Często myj ręce, unikaj dotykania oczu i ust, dezynfekuj powierzchnie dotykowe, zakrywaj usta i nos zgiętym łokciem lub chusteczką podczas kaszlu i kichania.

• pozostanie w domu przez 14 dni od ostatniego kontaktu z osobą chorą lub po powrocie z obszaru zagrożonego i prowadzenie samoobserwacji - codzienny pomiar temperatury i świadome zwracanie uwagi na swój stan zdrowia,
• poddanie się monitoringowi epidemiologicznemu - w szczególności udostępnienie numeru telefonu w celu umożliwienia codziennego kontaktu i przeprowadzenia wywiadu odnośnie stanu zdrowia przez pracownika stacji sanitarno-epidemiologicznej,
•  jeżeli w ciągu 14 dni samoobserwacji wystąpią następujące objawy: gorączka, kaszel, duszność, problemy z oddychaniem - należy bezzwłocznie, telefonicznie powiadomić stację sanitarno-epidemiologiczną lub zgłosić się bezpośrednio do oddziału zakaźnego lub oddziału obserwacyjno-zakaźnego, gdzie określony zostanie dalszy tryb postępowania medycznego.

Kwarantannę można skrócić w przypadku, gdy wyniki testów na obecność wirusa SARS-CoV-2  u osoby podejrzanej wyszły  negatywne, a z którą osoba poddana kwarantannie miała kontakt. Decyzję o skróceniu kwarantanny podejmuje tylko właściwy Państwowy Inspektor Sanitarny.

• pozostawał w bezpośrednim kontakcie z osobą chorą lub w kontakcie w odległości mniej niż 2 metrów przez ponad 15 minut;
• prowadził rozmowę z osobą, z objawami choroby twarzą w twarz przez dłuższy czas;
• osoba zakażona należy do grupy najbliższych przyjaciół lub kolegów;
• osoba mieszkająca w tym samym gospodarstwie domowym, co osoba chora lub w tym samym pokoju: hotelowym/ w akademiku.

Należy pamiętać o konieczności bezzwłocznego, telefonicznego powiadomienia stacji sanitarno-epidemiologicznej lub zgłoszenia się bezpośrednio do oddziału zakaźnego lub oddziału obserwacyjno-zakaźnego, gdzie określony zostanie dalszy tryb postępowania medycznego.

Osoba podejrzana o zakażenie koronawirusem to każdy kto:
a) przebywał w kraju gdzie występuje transmisja koronawirusa LUB miał bliski kontakt z osobą zakażoną
b) nie minęło 14 dni od pobytu lub kontaktu
c) obserwuje u siebie takie objawy jak:

• gorączka
• kaszel
• duszność

Działa infolinia Narodowego Funduszu Zdrowia 800 190 590, gdzie można uzyskać informacje dotyczące postępowania w sytuacji podejrzenia zakażenia nowym koronawirusem.
Na stronach internetowych: https://gis.gov.pl/, https://www.gov.pl/web/zdrowie, https://www.who.int/, https://www.ecdc.europa.eu/en.

Osoba z koronawirusem nie naraża innych, jeżeli pozostaje w izolacji i uważnie zbadano, z kim miała bliski kontakt. Nadzór sanitarno-epidemiologiczny i sledzenie kontaktów to podstawowy element pracy służb sanitarnych.

Nie. Antybiotyki nie działają przeciwko wirusom, działają tylko na infekcje bakteryjne. COVID-19 jest wywoływany przez wirusa, więc antybiotyki nie działają. Antybiotyki nie powinny być stosowane jako środek zapobiegania lub leczenia COVID-19.